Rozczesywanie włosów z perspektywy Edgara Degasa

Wyobraźcie sobie kobietę o bardzo długich włosach, sięgających bioder. Wyobraźcie sobie, jak rozczesuje kilkudziesięciocentymetrowe zmierzwione pasma.

Edgar Degas, Kobieta czesząca włosy, ok 1894

Edgar Degas, francuski impresjonista, który za impresjonistę się nie uważał, bo uchwycenie ulotnej chwili miał za domenę realistów, namalował w latach 80-tych i 90-tych dziewiętnastego stulecia serię obrazów poświęconych  czeszącym się kobietom.

Długowłosa kobieta  nie musi być obiektem zachwytu artysty, by została uwieczniona. Nie musi nawet być pięknością. W gruncie rzeczy nie ma znaczenia, jak wygląda, tylko włosy powinna mieć długie.

Edward Degas, Kobieta czesząca włosy, szkic

Edgar Degas, Naga kobieta rozczesująca włosy, szkice, 1886-90

 

Kobieta rozczesująca włosy, 1877

 

Można ją po prostu obserwować, badać tak, jak przyrodnik bada życie owadów, chemik przebieg reakcji, a językoznawca zmiany w znaczeniu słowa. Bez nadmiernej ekscytacji obiektem, bez ekscytacji w ogóle, obojętnie, obiektywnie. Czyż sama obserwacja, jej zapis nie jest przynajmniej tak samo interesujący jak obiekt?
 

Edgar Degas, Naga kobieta czesząca włosy

Naga kobieta, czesząca długie włosy... Ilu artystów przed Edgarem Degasem uwieczniało swoje modelki podczas czesania włosów jasnych, ciemnych, rudych, zawsze gęstych i połyskujących. Na wszystkich tych obrazach kobiety wyglądały ponętnie i pięknie, jak kusicielki, nimfy, syreny. 

U Degasa wyglądają zwyczajnie, prozaicznie, codziennie, pospolicie. Zmienia się za to światło, kolory, perspektywa, technika.

Edgar Degas, Kobieta czesząca włosy, 1885-97

Artysta patrzy na modelki z boku, z góry, nieco ze skosa, byle nie na wprost. Setki razy malowano czeszące się kobiety na wprost, po co to robić ponownie? Twarz niepotrzebnie skupia uwagę twórcy. Nie modelka jest najważniejsza a czynność, którą wykonuje i sposób, w jaki to robi. Rzecz nie w kuszących pozach, a w dotarciu do prawdy i utrwaleniu jej. Degas dokumentuje, maluje tę samą sytuację wielokrotnie i za każdym razem zaskakuje odbiorcę (mnie) świeżością spojrzenia i pięknem, które wydobywa z codziennej czynności.

 

Edgar Degas, Kobieta czesząca włosy, 1885-97

Artysta powiedział kiedyś, że oglądanie jego kobiet przypomina przyglądanie się im przez dziurkę od klucza. One nie wiedzą, że są w tej chwili obserwowane. Może dlatego są tak prawdziwe i może dlatego jest w nich aż tyle kobiecej intymności. Degas malował swoje obrazy we wnętrzach.

Edgar Degas, Kobieta czesząca włosy, 1885-97

Kobietom uwiecznianym w sytuacjach intymnych i niezręcznych, niekiedy w toalecie pomagała służąca.

Edgar Degas, Czesanie włosów, 1892-95

Edgar Degas, Rozczesywanie włosów

Degasowi pozowały pracownice paryskich domów publicznych, wyrobnice burdeli.  Unikały krygowania się i sztuczności. Pozowały bez wstydu, w sytuacjach, które u przyzwoitego człowieka mogą wszakże wywołać rumieniec zażenowania. Wąsaty jegomość przypatrujący się tłustawej prostytutce w czarnych pończochach i... kapciach. Czyżby w malarzu odezwał się satyryk-moralista?

Edgar Degas, Naga kobieta rozczesująca włosy 1877-80

 

Jeśli sądzisz, że seria Edgara Degasa wyczerpała temat, że nic nie pozostało do odkrycia, jesteś w błędzie. Wiele lat po malarskim eksperymencie Francuza temat podjął na nowo Pablo Picasso. Tu mała osobista dywagacja. Dziwią mnie niepomiernie odbiorcy, którym wystarczy rzut oka na obrazy Picassa, by odkryć w nich mistrzostwo. Ja uważam, że Picasso traktowany zupełnie autonomicznie, bez poprzedników jest dziwaczny, pokręcony, śmieszny wreszcie, ale nie zachwycający.

Geniuszem jest w malarskim kontekście. To do czego Degas potrzebował serii obrazów, Picasso zawarł w jednej pracy. Naga kobieta czesząca włosy pokazana z kilku perspektyw (fizycznych i ideowych), obiektywnie, bez sentymentów, prawdziwie, intymnie, pięknie, z poczuciem humoru, odważnie, GENIALNIE.

Pablo Picasso, Kobieta układająca włosy, 1940

Pablo Picasso, Naga kobieta czesząca włosy, 1952