niedziela, 23 września 2012

Szkarada na wystawie, czyli "Mała czternastoletnia tancerka" Edgara Degasa

"Znam kilka baletniczek, które chętnie zawarłyby z panem stosuneczki, a słowo honoru daję, że warto! Prześlicznie zbudowane, muskulatura dębowa, biust jak materac na sprężynach, ruchy pełne." 
Bolesław Prus "Lalka"


Czy sztuka może upaść niżej? - pytali krytycy i zaszokowana publiczność na paryskiej wystawie impresjonistów w roku 1881. Edgar Degas pokazał po raz pierwszy i ostatni swoją rzeźbę. Blisko metrową woskową postać, ubraną w sukienkę z gazy i tiulu zatytułował "Mała, czternastoletnia tancerka".



Edgar Degas, Mała czternastoletnia tancerka

Najbardziej smutne przedstawienie nieszczęścia jakim jest dojrzewanie, zepsucie, margines społeczny, choroba społeczeństwa, degeneracja - grzmiali oburzeni. Posąg dziewczynki w klasycznej dla baletnic pozie odpoczynku, oddzielony o sali szklanym kloszem, wzbudził emocje o skali dotąd nieznanej krytykom sztuki. Jedni widzieli w niej zapowiedź najbardziej haniebnych występków, inni porównywali ją do małpy, medycznego dziwadła. Byli oczywiście i tacy, którzy docenili nowatorstwo pracy Degasa i nazywali ją sztuką prawdziwie nowoczesną.


Artysta pracował na rzeźbą wiele lat. Wykonanie figurki poprzedził licznymi szkicami i studiami. Z właściwą sobie perfekcją dopracowywał  każdy szczegół.


E. Degas, szkic
E. Degas, studium

E. Degas, szkic



E. Degas, szkic



E. Degas, szkic


E. Degas, szkic


Pod koniec XIX wieku tancerki Opery Paryskiej rekrutowały się z najniższych warstw społecznych. Często, jako dzieci jeszcze, były wykorzystywane seksualnie przez bogatych dandysów, potem zostawały prostytutkami. Mała tancerka wydawała się stać u progu takiego życia.



Edgar Degas, Mała czternastoletnia tancerka

Cofnięte czoło, wydatny nos i usta, ordynarne rysy twarzy wskazywały na pochodzenie dziewczynki z tej warstwy społecznej, gdzie patologii dorównuje tylko bieda. Mocno zarysowane mięśnie i karykaturalnie nieproporcjonalne ciało nastolatki wprowadzało niepokój i sprawiło, że publiczność zareagowała histerycznie na posąg boleśnie realistyczny. "Mała czternastoletnia tancerka na wystawie", była jak policzek wymierzony kulturalnym i bardzo bogatym wielbicielom sztuki odwiedzającym to wyrafinowane miejsce.

Modelką Degasa była czternastoletnia Marie Goethem, baletnica, druga z trzech córek praczki i krawca. Ojciec Marie zmarł kilka miesięcy wcześniej. Za wielogodzinne pozowanie dostawała od Degasa niewielką zapłatę, która pozwalała ratować domowy budżet. Rok później Marie została wyrzucona z baletu. Nie wiadomo, jak potoczyły się jej dalsze losy.

Po śmierci Degasa jego praca zaczęła się cieszyć ogromnym zainteresowaniem i zyskała liczne grono wpływowych wielbicielu. W 1922 roku odlano jej brązową kopię (to ona jest na zdjęciach). W lutym 2009 roku kopia została zlicytowana na aukcji Sotheby's za ponad 19 000 000 $

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz