Na większości obrazów przedstawiających upadek pierwszych ludzi biblijna Ewa sięga po dorodne jabłko. W Starym Testamencie nie ma informacji na temat gatunku drzewa, z którego ludzie nie powinni byli zrywać owoców. Przekonanie, że chodziło o jabłko ma być wynikiem filologicznego nieporozumienia. Po łacinie i "jabłoń" i "zły" to "malus", zaś "drzewo poznania dobra i zła" - "
lignumque scientiæ boni et mali".
Niektórzy artyści wkładali w dłoń pierwszej kobiety owoce cytrusowe (np. Jan van Eyck na jednym ze skrzydeł Ołtarza Gandawskiego), albo częściej figę. Figa wydaje się owocem z silniejszym uzasadnieniem niż jabłko. Wiadomo, że drzewa figowe rosły w rajskim ogrodzie. Po skosztowaniu owocu, pierwsi ludzie wstydliwie starali się okryć splecionymi figowymi gałązkami.
Figa bywa także symbolem szyderstwa, kłamstwa, oszustwa utrwalonym we frazeologii wielu języków. "Dostać figę" znaczy nie otrzymać nic, "pokazać komuś figę" to inaczej zakpić sobie z kogoś, "mieć figę" to nie mieć nic. Skąd taka frazeologia, skąd znany każdemu gest i dlaczego dotyczy figi?
Motyw z tym owocem szczególnie podobał się w XV i XVI wieku, choć pojawiał się także wcześniej i później.
%2C%2BRosarium%2BC.%2B27%2C%2Bqu.%2B1%2C%2Bch.%2B23.jpg) |
| Guido de Baysio (1296 AD), Rosarium C. 27, qu. 1, ch. 23 |
 |
| Masolino, Adam i Ewa, 1425 |
 |
| Michał Anioł, Kuszenie i wygnanie z raju, Kaplica Sykstyńska, 1508-12 |
Dziwacznie owinięty jest ten wąż wokół drzewa, owinięty i zawiązany. Zaś jego leworęczność w połączeniu z leworęcznością Ewy bardzo symboliczna. Pojawi się także na jednym z obrazów niżej.
Można by rzec także, że na fresku złotowłosy Adam improwizuje, wychodzi poza napisany dlań scenariusz, bo sam sięga po figę.
 |
| Rafael Santi, Adam i Ewa, 1508 |
 |
| Rafael Santi, Kuszenie Adama i Ewy |
 |
| Jan Gossaert, Adam i Ewa, 1508 |
 |
| Giovanni della Robbia, Adam i Ewa, 1515 |
 |
| Girolamo Macchietti, Kuszenie Adama i Ewy, XVI w |
%2C%2BAdam%2Band%2BEve%2C%2Bc.%2B1554.jpg) |
Pietro Facchetti, za Francesco de’ Rossi
Adam i Eva, 1554 |
Wąż owinięty niczym serpentyna wokół pnia czy gałęzi jest zręcznym pomysłem. W "Biblii" napisane zostało, że za karę gad musiał pełzać po ziemi dopiero od chwili, kiedy skusił ludzi. Wcześniej więc mógł się wić, chodzić, podskakiwać, etc. Ludzka głowa jest elementem personifikacji zwierzęcia. Na niektórych obrazach wąż ma twarz i cechy fizyczne kobiety przez analogię do Ewy kusicielki, na innych przypomina mężczyznę, bo szatan w Biblii jest mężczyzną. Są też takie, na których cechy płci nie zostały w żaden sposób uwidocznione, zwykła hybryda z ludzką głową.
 |
Peter van Lint, Kuszenie, 1639
(Tu wąż przechodzi w gałąź, a głowa wyrasta z pnia) | |
Wracając do figi. W XVII wieku pojawiła się na obrazach poświęconych religijnej tematyce jako obsceniczny gest w scenach wyszydzania Chrystusa.
 |
| Szydzenie z Jezusa, autor nieznany, XVII w. |
 |
| Jusepe de Ribera, Wyszydzenie Chrystusa, XVII w. |
Warto jeszcze dodać, że to liśćmi z drzewa figowego Adam i Ewa spletli sobie swe pierwsze, prowizoryczne przepaski - gdy ujrzeli, że są nadzy. To nasuwać może logiczny wniosek, że sięgnęli po liście z drzewa, do którego mieli najbliżej po spożyciu owocu z drzewa dobrego i złego - a więc może i liści z tego właśnie drzewa, więc wychodzi na to, ze mogła być to figa.
OdpowiedzUsuńCo ciekawe, figę interpretowano też - podobnie jak np. granat - jako symbol erotyzmu (zdaje się że z uwagi na kolor oraz wygląd po przekrojeniu) i miłości zmysłowej. Co prawda taka interpretacja pojawiła się chyba dopiero w okolicach baroku, niemniej ciekawie i zgrabnie łączyłoby się to z przyczyną i skutkiem: pierwsi rodzice ulegają pokusie, w efekcie stają się śmiertelni, podatni na przemijanie, choroby i smutki wynikające z faktu śmiertelnego ciała.
W legendach żydowskich jest figa jest wprost wymieniona jako drzewo z którego zjedli owoce, gdyż po sprzeniewierzeniu się Bogu, gdy pierwsi ludzie spostrzegli, że są nadzy, chcieli się czymś okryć, a wszystkie drzewa odmówiły im swych gałęzi, właśnie z powodu grzechu. Tylko figowiec pozwolił, gdyż to z niego spożyli owoc.
OdpowiedzUsuńCo do kobiecej Twarzy węża, to za najbardziej słuszną interpretację uważa się utożsamienie jej z Lilith. Według wielu podań, Lilith, pierwsza żona Adama, późniejsza kochanka najwyższego z szatanów, miała skusić Ewę.
Dziękuję za uzupełnienie, choć przyznam szczerze, że nie chciałam w poście o sztuce chrześcijańskiej sięgać do żydowskich legend.
Usuń