Przeczytałam "Wahadło Foucaulta" Umberta Eco

James Gillray, Alchemia królewska
Kliknij, aby powiększyć

Pierwsze 500 stron sprawiło mi wielką czytelniczą przykrość. Potworna nuda urozmaicona fragmentami nieznośnie patetycznymi, w których technika zaprezentowana w świątynnej scenerii podniesiona została do rangi mistycznej, a jej narzędzia adorowane były niczym przejawy jakiegoś bóstwa. Poza tym, brednie, bzdury, farmazony, obłędne teorie spiskowe okraszone nonszalancko przywoływanymi faktami historycznymi łączonymi w dowolne związki przyczyno-skutkowe. Przy wnikliwym czytaniu i pewnej znajomości wydarzeń, intelektualnie dosyć niechlujne (choć to abnegacja z pewnością zamierzona). Odpychająca kazuistyka.  Elementy mitów, baśni, legend, apokryfów, hagiografii wplątane w świat przedstawiony topornie i bez wdzięku, według wtórnych, dobrze znanych schematów.
Nieznośnie przewlekłe sekciarstwo przyprawiało mnie o czytelnicze mdłości.
 
Znikąd ratunku.


Akcja jak u cioci na imieninach, fabuła rozwleczona i mętna, bohaterowie - uczone głupki.
A cała ta womitywna mieszanka polana tłustym sosem politycznej poprawności. Gigantyczna erudycja sprowadzona do papki pełnej komunałów i spiskowych truizmów.



Miałam nieodparte, narastające wrażenie, że Eco zakpił z czytelnika.  Umieścił  tytułowe wahadło Foucaulta i inne naukowe gadżety jako wabiki w morzu dyrdymałów i ubliża inteligencji odbiorcy z każdą stroną bardziej. Punktem kulminacyjnym tej pisarskiej pogardy był dla mnie moment, w którym przeczytałam, jak to całus dany templariuszowi w cztery litery miał uwalniać energię Kundalini. Skatologiczny żarcik godny prawdziwego mędrca przeczołgującego aspirujących poszukiwaczy ukrytej mądrości wschodu. 

Ilekroć jednak przychodziło mi do głowy porzucić lekturę, tylekroć znajdowałam na kartach powieści pretekst, by jednak wytrwać.
A to błyskotliwe dopełnienie opowieści o wieży Babel,  a to prawdziwie zabawny choć złośliwy opis funkcjonowania wydawnictw Garamond / Manuzio i przyznawania nagród Nike (chi chi chi), a to proroczy wręcz tekst o kończącej się w naszych czasach najdroższej rewolucji świata opisanej przez dr Wagnera (skojarzenie faustowskie, IMO, wskazane bardzo), w którym zboczeńcy nazwami zostają...zboczeńcami.

Wystawiwszy cierpliwość czytelnika na długą próbę i siarczyście obiwszy mu oba emocjonalne policzki, Eco wynagradza determinację na dwustu ostatnich stronach. Akcja, choć nadal konstruowana jako parodia, przyspiesza. Pojawienie się normalnej (zrównoważonej psychicznie i emocjonalnie) bohaterki staje się punktem zwrotnym. Część opisująca oczekiwanie bohatera na narodziny dziecka jest genialna choć przewrotna (nazywanie go Rzeczą przez osaczonego diabolistami i diablofaktami zrobiło na mnie wrażenie), podobnie jak późniejsze dyskretne napomnienia o.... maluchach rozdrabnianych w moździerzu na cześć modnego bóstwa.

"Dotykałem jej brzucha, nie zastanawiając się, co z niego wyjdzie; postanowiliśmy używać określenia Rzecz.
Zapytałem tylko, w jaki sposób mógłbym jej pomóc w czasie porodu.
- Rzecz jest moja - powiedziałem.  -  Nie chcę być jednym z tych ojców, których widuję się w filmach, jak krążą po szpitalnym korytarzu, odpalając jednego papierosa od drugiego."

"Ciach, tak właśnie, jak powinno się stać w przypadku tych obcęgów, nożyc, tych skalpeli o zakrzywionych ostrzach, które można wsuwać do zwieraczy, w uszy, w macicę, by wydobyć z niej ciepły jeszcze płód, a potem utrzeć go z modem i pieprzem, by zaspokoić pragnienie Asztarte..."

Joos Vincent de Voos, Małpa alchemik, 1870

W pierwszej części czytelnik jest zasypany informacjami i plotkami na temat religii, sekt, herezji, tajnych stowarzyszeń i adeptów wiedzy tajemnej,  ale autor oszczędza mu z niewiadomych przyczyn najbardziej krwistych historii. W drugiej części daje im upust, choć czyni to mimochodem i dyskretnie. Doskonały jest także fragment złożenia ofiary z Sophi (mądrości) w świątyni nauki, na ołtarzu wiedzy. Wreszcie życiowe bankructwo osób, które teoriom spiskowym poświęcają życie w taki czy inny sposób.

O ile w pierwszej części przywołanie osoby Cervantesa, do którego mam słabość, lekko wyprowadziło mnie z równowagi, bo towarzystwo takiego tam Szekspira czy Bacona, wydało mi się niegodne (przy późniejszej wzmiance o bitwie pod Lepanto miałam wrażenie, że Eco zdecydował jednak wspaniałomyślnie oszczędzić Hiszpana), o ile cytat z Ferdynanda Ossendowskiego, którego przygodowe powieści czytywałam parę lat temu swoim dzieciakom, wydał mi się szarganiem jego pamięci, o tyle zamieszczenie myśli zaczerpniętej z Chestertona w zakończeniu doskonale dopełniło przesłanie książki:
"Ale był też inny (może Chesterton?), który powiedział: to że ludzie przestali wierzyć w Boga, nie oznacza, że nie wierzą już w nic, gdyż wierzą we wszystko."

"Wahadło Foucaulta" jest dziełem przestrzegającym przed lekturą książek sprawiających wrażenie wartościowych, a niemożebnie głupich, przed podnoszeniem tego co tylko  użyteczne do rangi metafizycznej, przed uwikłaniem się w tropienie mądrości w gęstym lesie głupoty (zresztą Dantego Eco potraktował z podobną nieśmiałością jak Cervantesa), przed uczonym zadęciem.

Umberto Eco swą powieścią wyczerpał temat, zdemaskował konwencję, a przez to, wierzę, oszczędził czytelnikom swej powieści, mnóstwo czasu w życiu, aby mogli go sensownie go spożytkować.